"There and Back"; Polska (2001); kolor; 102 min.

Reżyseria: Wojciech Wójcik; produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych; scenariusz: Anna Świerkocka, Maciej Świerkocki; zdjęcia: Piotr Wojtowicz; muzyka: Krzesimir Dębski; montaż: Marek Denys; obsada: Janusz Gajos, Jan Frycz, Olaf Lubaszenko, Mirosław Baka, Krzysztof Kołbasiuk, Edyta Olszówka, Sławomir Orzechowski; dystrybucja: Best Film

Jest rok 1965. Andrzej Hoffman (Janusz Gajos) jest wybitnym lekarzem, który mieszka i pracuje w Łodzi. Po wojnie kilka lat spędził w więzieniu. Jedynym dowodem w sprawie był donos złożony Służbie Bezpieczeństwa i jego wojenna działalność (był łącznikiem Armii Krajowej w Anglii). Pewnego dnia podczas obchodu w szpitalu spotyka Piotra (Jan Frycz), którego znał jeszcze z czasów partyzantki. Piotr za wszelką cenę chce wyjechać z Polski, by na Zachodzie rozpocząć nowe, lepsze życie. Jedynym sposobem, by zerwać z „szarą” polską rzeczywistością, jest zdobycie jak największej liczby pieniędzy i paszportu. Jest tylko jedno rozwiązanie tego problemu: napad na bank. Piotr od dawna przygotowywał plan napadu na konwój bankowy, jednakże do jego realizacji potrzebował wspólnika. Teraz pozyskał go w osobie Andrzeja, dla którego wyjazd zagranicę to ostatnia szansa, aby spotkać się z żoną i córką, mieszkającymi w Wielkiej Brytanii.

Sytuacja zaczyna się coraz bardziej komplikować, gdyż władze pragną za wszelką cenę zmusić Andrzeja do współpracy. Funkcjonariusz Urzędu Bezpieczeństwa – Niewczas (Olaf Lubaszenko) szantażuje go fałszywymi zeznaniami świadków, które mogą zakończyć jego praktykę zawodową. W takich okolicznościach jedyne wyjście z tej sytuacji to kradzież pieniędzy i szybki wyjazd. Podjęcie decyzji o napadzie, to dopiero początek drogi ku „wolności”. Dokładne przygotowania mają na celu przeprowadzenie bezkrwawego i błyskawicznego rabunku. Plan zaczyna się wymykać spod kontroli, gdyż podczas akcji ranny zostaje jeden z ochroniarzy. Pogotowie zabiera go najbliższego szpitala. Lekarzem, który będzie go operował, jest Andrzej Hoffman. W trakcie operacji musi podjąć najważniejszą decyzję w swoim życiu – czy uratować życie ludzkie, a tym samym podpisać na siebie wyrok, czy też pozwolić, aby umarł jedyny świadek napadu...

Twórcy o filmie

Reżyser - o bohaterach:

Bohaterowie „Tam i z powrotem” to ludzie skłóceni z rzeczywistością. Pierwszy – Andrzej - to bardzo dobry chirurg, ale upokorzony przez ustrój za tzw. złą przeszłość, jednocześnie jest to człowiek skromny i samotny, poświęcający się dla swych pacjentów. Drugi bohater – Piotr jest malarzem, którego obrazów nikt nie kupuje i nie wystawia w galeriach ani w muzeach. Także ma taką przeszłość, przez którą nie może zobaczyć światła dziennego. Mają jedno pragnienie: chcą wolności, do której przepustką jest paszport, a paszportu w żaden sposób nie są w stanie otrzymać ze względu na złą przeszłość, a tak się wtedy takich ludzi traktowało.

Janusz Gajos - o wyborach:

Film jest o ludziach, którzy zmuszeni są do podejmowania pewnych istotnych decyzji. Bohaterowie filmu żyją w latach 60., w specyficznej sytuacji społeczno-politycznej, dlatego też problemy, z którymi musieli się borykać są inne niż obecnie. Podobne decyzje w normalnych warunkach podejmuje się ad hoc.

Jan Frycz - o wolności:

Sam znałem takich ludzi, którzy w latach 60. musieli wyjechać. Wynikało to z głębokiej potrzeby wolności, którą ograniczało państwo. Bohaterowie filmu mają świadomość groteski, jaka ich otaczała. To było i śmieszne, i tragiczne. Ludzie ze względu na talent w żaden sposób nie mogli tu żyć.